Kerkdienst Cantatevespers

Welkom in deze muziekvesper in de Koepelkerk!
Een muziekvesper is een middagdienst waarin muziek een centrale plaats inneemt. In een cantatevesper wordt een cantate van Johann Sebastian Bach uitgevoerd.
De cantatevesper volgt de vorm zoals dit getijdegebed al eeuwenlang gestalte krijgt met als vaste onderdelen: hymne (strofisch lied) – psalm – lezing – het Magnificat (de lofzang van Maria) – gebeden. Als psalmgebed klinkt vandaag een motet van Georg Philipp Telemann, tijdgenoot van Bach, op een tekst uit Psalm 67. Over de cantate ‘Du wahrer Gott und Davids Sohn’, BWV 23 De cantate ‘Du wahrer Gott und Davids Sohn’ van Johann Sebastian Bach behoort tot een van zijn twee auditiecantates om de positie van cantor in Leipzig te bemachtigen. Als de vorige cantor, Johann Kuhnau, in de zomer van 1722 overlijdt, ontstaat er een langdurige vacaturetijd. Het is een prestigieuze functie in muzikaal Duitsland en het stadsbestuur, verantwoordelijk voor de aanstelling, wil de beste musicus aanstellen. Aanvankelijk is Georg Philipp Telemann in beeld. Maar hij bedankt voor de eer in het najaar van 1722; hij krijgt bij zijn werkgever in Hamburg een aanzienlijke positieverbetering en de daarbij behorende salarisverhoging. Aan het einde van het jaar hebben zich nog twee kandidaten gemeld: Christoph Graupner en Bach. Bach solliciteerde vooral om zo zijn oudste zonen een universitaire opleiding in het vooruitzicht te kunnen stellen. In Leipzig gaat de voorkeur uit naar Graupner, hofkapelmeester te Darmstadt. Hij doet met twee cantates auditie in januari 1723. Hoewel Graupner de benoeming al rond is, wil het stadsbestuur niet hetzelfde risico lopen als met Telemann. Men laat ook Bach auditeren met twee cantates. Maar Graupner krijgt geen toestemming van zijn broodheer om naar Leizpig te gaan, en zo wordt Bach uiteindelijk benoemd. Een opmerking van een van de raadsleden in Leipzig is veelzeggend: ‘als we niet de beste kunnen krijgen, moeten we maar genoegen nemen met een middelmatige’. De teksten van de cantate verwijzen naar het tweede deel van het evangelie van zondag Estomihi (de laatste zondag voorafgaand aan de vastentijd), waarin Jezus een blinde bedelaar ontmoet die om ontferming roept. Dat ‘ontferm u over mij’ wordt tot een belangrijk thema doordat Bach aan het koraal met de tekst ‘Christe, du Lamm Gottes, […] erbarm dich unser’ een centrale plaats geeft. Daarmee legt hij een verbinding met de passietijd, die na deze zondag waarvoor de cantate was geschreven, begint. Het eerste deel van de cantate, een duet voor sopraan en alt, begeleid door twee hobo’s en continuo, heeft een kamermuziekachtig karakter. De tekst is aan het evangelie ontleend. Het is de roep van de blinde die om ontferming smeekt: ‘Du wahrer Gott und Davids Sohn, (…) erbarm dich mein!’ Het tweede deel is een recitatief, begeleid door het gehele orkest,
waarbij de hobo’s en de eerste viool de melodie van het koraal ‘Christe, du Lamm Gottes’ laten horen. In het derde deel wordt de roep van de blinde tot die van allen: ‘Aller Augen warten, Herr, auf dich’ (Psalm 145,15). De muziek heeft de vorm van een rondo, met het refrein voor orkest en koor en de strofen door de tenor- en de bassolist. Wie goed luistert hoort in de baspartij van het orkest het thema van het koraal. De cantate had aanvankelijk drie delen. Deel 4 is later door Bach toegevoegd, een slotkoraal uit een verloren gegane passie die in 1717 in Gotha was uitgevoerd. Het is een Duitse bewerking van Martin Luther van het Agnus Dei uit de Latijnse mis. De tekst kent drie strofen, afgesloten met een ‘Amen’. De eerste strofe wordt homofoon door het koor gezongen in een laag tempo. In de tweede strofe (andante) presenteert Bach zijn polyfone vaardigheden in een driestemmige canon tussen de koorsopranen en de hoogste orkestpartijen. In de derde strofe vallen de syncopische motieven in de hobopartijen op. 

De serie ‘Muziekvespers in de Koepelkerk’ is een samenwerking van de Raad van Kerken Arnhem, de Koepelkerk en de deelnemende muziekensembles.

Vrije toegang. Collecte bij de uitgang.